NIEUWSBRIEF nr. 3
Van de redactie
Ook in dit derde nummer van onze Nieuwsbrief willen wij u informeren over wat wij op het gebied van het familieonderzoek het afgelopen jaar gedaan hebben. Nu wij niet meer enige keren in het jaar een Maurikkroniek moeten klaarmaken, kunnen wij op een veel meer ontspannen manier naar de gegevens kijken. Natuurlijk is het jammer, dat het blad na 35 jaar niet meer bestaat, maar aangezien opvolging niet mogelijk bleek, moesten wij er eens een punt achter zetten. Het geeft ons een goed gevoel dat wij welbewust en niet door de omstandigheden gedwongen de uitgave hebben beëindigd. Onze activiteiten gaan echter gewoon door; dat kost evenwel geld. Uw donatie voor ons werk is dan ook nu weer zeer hartelijk welkom: wie meer kan bijdragen dan € 5 zorgt ervoor dat wij meer en langer actief kunnen zijn. (Postbanknummer 360 9667 t.n.v. de penningmeester Stichting De Maurikkroniek, Den Haag.) Bij voorbaat onze dank!
Bezoek aan archieven
Tweemaal werd een bezoek gebracht aan het Rijksarchief in Gelderland. Wij hadden nog steeds wat verschillen en zijn in dat archief nog op zoek gegaan naar aanvullingen voor de diverse stammen. Voor een betrouwbaar overzicht is het nodig, terug te gaan tot de bron: de registers die in het archief bewaard worden. Ook werd een bezoek gebracht aan het Centraal Bureau voor Genealogie in Den Haag, waar oude jaargangen van genealogische tijdschriften worden bewaard. Bij het doornemen daarvan komt soms waardevolle informatie naar boven.
Verwerking van gegevens
Een uiterst belangrijke bron van recente gegevens vormen de persoonskaarten van overledenen, die wij jaarlijks van het Centraal Bureau voor Genealogie kopen. Deze gegevens zijn niet goedkoop, maar geven veel meer dan alleen de overlijdensdatum en plaats van overlijden van mannelijke en vrouwelijke naamgenoten Ook gegevens van vrouw/man en kinderen (bij de man) staan vaak (soms onvolledig) vermeld. In 2004 hebben wij de gegevens van de overledenen in 2003 ontvangen – alle informatie hieruit kon zonder problemen in al bestaande stammen worden ondergebracht.
De in het verleden verzamelde gegevens die wij nog moeten verwerken, vergen meer tijd dan wij gedacht hadden. Een enkele aantekening kan leiden tot een ware zoektocht in de bestanden; wij willen nl. niets verloren laten gaan. Soms kan zo’n nieuw gegeven aanleiding zijn tot het heroverwegen van eerdere conclusies, zoals bij stammen in de provincie Utrecht (Werkhoven en Wijk bij Duurstede) die wij aanvankelijk hebben gecombineerd, maar die nu twee aparte stammen blijken te zijn.
Andere werkzaamheden betreffen het up-to-date maken van voornamelijk stambomen met oude gegevens (16e-19e eeuw). De aantekeningen in de marge, die in handschrift van de computeruitdraaien staan, moeten ter wille van de leesbaarheid in de tekst verwerkt worden. Daarmee is nu een begin gemaakt.
Automatisering
In het vorige nummer van de Nieuwsbrief hebben wij geschreven: “In 2005 hopen wij alle stammen die met de letter Z beginnen, in de computer verwerkt te hebben”. Dat voornemen is niet gerealiseerd. Wij hebben voorrang gegeven aan ons Mega-bestand van aangehuwden. Op 14 november 2005 werd dit computerbestand afgerond. Niet minder dan 8.778 personen kunnen nu zonder moeite getraceerd worden in welke Mourikstam zij thuishoren, want er is een koppeling met de desbetreffende naamgenoot. Eenmaal per jaar zal dit bestand aangevuld dan wel gecorrigeerd worden. De aanvullingen verwachten wij uit diverse bronnen: uit eigen onderzoek, uit de nog te verwerken gegevens, gegevens uit de persoonskaarten van overleden naamgenoten en uit computerbestanden als Genlias.
De automatisering van de stammen zal in 2006 verder ter hand worden genomen. In dit computertijdperk is het zonder meer noodzakelijk dat de gegevens op een ordentelijke manier, d.w.z. in stammen, in de computer komen. Aangezien wij echter ons onderzoek, alsmede de verwerking van de gegevens ruim voor het computertijdperk begonnen zijn, hebben wij een grote achterstand ten aanzien van automatisering. Het zal nog jaren duren, voordat dit is gerealiseerd
Uit de Maurikkring
Zoals wij vorig jaar hebben bericht, hebben wij gemeend, met het oog op de wet op de bescherming van de privacy, de Maurik-Burgerlijke Stand niet verder meer voort te moeten zetten. Mede daardoor hebben wij van u minder knipsels over geboorten, huwelijken, overlijden, jubilea ontvangen. Dat is jammer, want met die knipsels kunnen wij onze gegevens aanvullen, zonder dat wij problemen krijgen. Eigenlijk dubbel jammer, want het gekke is, dat recente gegevens moeilijker te krijgen zijn dan gegevens uit b.v. de 19e eeuw. Weliswaar levert ons “abonnement” bij het Centraal Bureau voor Genealogie ons de gegevens van overleden naamgenoten, maar overlijdensadvertenties geven ook de namen van verwanten, maar vermeldingen van geboorten en huwelijken van recente datum komen wij alleen te weten als u ons die toestuurt. Voor completering van de stamboom zijn wij dus op uw hulp aangewezen.
"Van Maurik"
Zo’n 30 jaar geleden kregen wij fotokopieën van twee artikelen over ene Van Maurik, een artikel uit Panorama van 17 april 1971 en een artikel uit de Goudse Courant van 23 februari 1974. Ze handelden over ene Van Maurik en dat is voor ons reden genoeg geïnteresseerd te gaan lezen. We hadden het plan opgevat, daarover in De Maurikkroniek te berichten. Daar is evenwel nooit iets van gekomen – het was trouwens niet genealogisch genoeg. Bovendien, het ging helemaal niet over Van Maurik. Toch is de geschiedenis interessant genoeg die aan u door te geven.
Bij het geslacht Mourik uit Molenaarsgraaf/Streefkerk zien we het verschijnsel, dat de oorspronkelijke naam Mauritz was; later krijgen we de overgang naar Mourik en dat is zo gebleven. In het onderhavige verhaal gaat het om het omgekeerde: Van Mourits ging zich tijdelijk Van Maurik noemen – als schuilnaam, want we zijn nu in de Koude Oorlog aangeland. We komen terecht in de wereld van geheime agenten, die geworven worden en gedumpt als ze door de vijand als zodanig worden ontmaskerd. De contactman van deze geheime agenten, “Van Maurik”, blijft echter als onopvallend in de marechausseekazerne in Den Haag, totdat een voormalige spion hem weet te vinden. Dat is de geschiedenis in een notedop.
In 1961 werd de spion Evert Reydon in Rusland als zodanig ontmaskerd en gearresteerd. Later schreef hij over zijn werk het boek “Spion voor de Nato”, waarin Van Maurik tientallen keren voorkomt. Zijn ware identiteit wist hij echter niet te achterhalen. Een andere geheime agent, “Agent 57”, lukte dat door zijn vasthoudendheid wel. “Agent 57”, dat was Will Gunnewegh, geboren 1924, die zeven jaar naar de ware identiteit van “Van Maurik” heeft moeten zoeken, totdat hij ontdekte dat achter dit pseudoniem Bas van Mourits schuilging.
Gunnewegh werkte van 1957 tot 1962 als spion voor de Militaire Inlichtingendienst en reisde als zeeman o.a. naar Rusland, China en Polen, waar hij havens en vliegvelden fotografeerde. Zijn beloning bestond uit een camera, filmrolletjes en af en toe een zakcent. In 1962 liet men hem als een baksteen vallen, toen hij vanwege de grote risico’s een opdracht naar Oost-Duitsland weigerde. Hij raakte overspannen, werd invalide, maar als een terrier probeerde hij er achter te komen wie hiervoor verantwoordelijk was. Zijn opdrachtgevers waren echter in het niets opgelost. In oktober 1971 ontdekte hij de identiteit van “Van Maurik”: Bas van Mourits, opperwachtmeester voor speciale diensten van de marechaussee. Hij ging naar diens kazerne in Den Haag om verhaal te halen. “Van Maurik”zag hem op een afstand, werd lijkbleek, draaide zich om en struikelde naar het hoofdgebouw.
Ruim een jaar later, met de identificatie van Bas van Mourits als zijn contactman, kreeg hij voor de Commissie Inlichtingen en Veiligheid van de Tweede Kamer zijn gelijk. Hij kreeg een militair pensioen en een uitkering voor de jaren van zijn spionagewerk. En de contactman “Van Maurik”? Die stond op Koninginnedag 1973 tijdens het defilé op het bordes van Paleis Soestdijk – als opperwachtmeester Bas van Mourits, ontmaskerd en overgeplaatst.
Dienders en Boeven
Het Algemeen Politieblad, dat wekelijks tussen 1852 en 2005 verscheen, was bedoeld om de politie te informeren, b.v. over vreemdelingen die niet over identiteits-of verblijfsdocumenten beschikten en die niet in hun eigen onderhoud konden voorzien, zonder tussenkomst van de rechter het land uit te zetten. Om identificatie door de politie eenvoudig te maken, werd hun signalement opgenomen. Ook vacatures, wetten, regelingen, besluiten, aanstellingen van rijksveldwachters, vermiste personen, gedeserteerde militairen, ontsnapte bedelaars en gestolen of gewoon vermiste goederen en gedupeerden van criminele activiteiten werden vermeld. Al met al een waardevolle bron voor genealogisch onderzoek, ook al omdat er geregeld verwijzingen naar data van vonnissen of een stamboeknummer van militairen bij staat.
Het Centraal Bureau voor Genealogie bezit het Algemeen Politieblad van 1852-1946. Een deel, nl. van 1852-1900 is inmiddels gescand en is eenvoudig via Internet te raadplegen: www.cbg.nl, tik een persoonsnaam in en druk op “zoeken”. Dan verschijnt een scherm met bronnen. Als de bron Algemeen Politieblad groen oplicht, zijn er gegevens op de ingetikte persoonsnaam beschikbaar. Nadere informatie moet voorlopig nog op het CBG in Den Haag worden opgezocht. De jaargangen 1900-1946 zijn nog in behandeling. Het vermoeden bestaat, dat in het Algemeen Politieblad in totaal ca. 1,5 miljoen namen staan!
Wij hebben in het verleden al eens in het Algemeen Politieblad op kleine schaal geneusd en met succes: een aantal naamgenoten hebben we gevonden. Als voorbeeld een naamgenoot die niet in uw genealogie voorkomt:
14 december 1861 op last van de commissaris van rijkspolitie te Roosendaal is naar België verwijderd, als zonder papieren en geld: MOURICK, WILHELM, oud 23 jaren, straatmuzikant, geboren te Zons (Pruissen), wonende in Engeland; lang 1.68 el, aangezicht ovaal, voorhoofd laag, ogen grijs, neus en mond groot, kin rond, kleur bleek, haar, wenkbrauwen, baard en knevel blond.
*